คำนำในการพิมพ์ครั้งที่ 1*

หนังสือเล่มนี้ ตั้งชื่อว่า ธรรมกาย  มิใช่ข้าพเจ้าคิดตั้งเอาเอง ท่านเจ้าของผู้แสดงเรื่องนี้เป็นผู้ตั้ง  ท่านเจ้าของที่ว่านี้คือ ท่านพระครูสมณธรรมสมาทาน (สด) เจ้าอาวาสวัดปากน้ำ คลองภาษีเจริญในปัจจุบันนี้  ซึ่งเรียกกันอยู่แพร่หลายในหมู่ศิษย์ที่เคารพนับถือว่า “หลวงพ่อวัดปากน้ำ”

การแสดงเรื่องธรรมกายนี้ เป็นเรื่องที่ท่านแสดงแก่ภิกษุ สามเณร อุบาสก อุบาสิกา ในวันพระและวันอาทิตย์ แสดงติดต่อกันเป็นลำดับไป ข้าพเจ้าเป็นผู้หนึ่งที่ฟังได้จดบันทึกเอาแต่หัวข้อใจความไว้  แล้วเรียบเรียงไปขอให้ท่านตรวจเรื่อยๆ มาเริ่มตั้งแต่วันที่ 27 พฤศจิกายน พ.ศ.2488 จนถึงวันที่ 3 มีนาคม พ.ศ.2489 รวมเป็นเวลา 3 เดือนเศษ จึงจบ  จุดมุ่งหมายที่แสดงเป็นเรื่องสมาธิโดยตรง  เป็นแต่ท่านยกเอาพระพุทธคุณ  พระธรรมคุณ พระสังฆคุณ เป็นหลักแสดง และแสดงหนักไปในแนวทางปฏิบัติ ไว้แนวปริยัติบ้างพอควร  แต่เมื่ออ่านดูให้จบแล้วจะจับใจความได้เป็นเรื่องที่เกี่ยวติดต่อกันหมด  แต่สำนวนโวหารที่บันทึกไว้นี้รู้สึกอยู่ว่าข้างจะสั้นอยู่มาก  โดยยกเอาเทศนาโวหารออกเสีย บันทึกไว้แต่แก่นความ  เพื่อให้รวมเป็นแนวปฏิบัติได้ง่าย  ไม่ประสงค์ให้อ่านอย่างหนังสือเทศน์ต่างๆ  ดังเคยพบเห็นมา  อันจะทำให้เสียเวลาอันมีค่าของผู้อ่าน  จึงหวังเอาละเอียดหมดจดไม่ได้   ข้อใดที่อ่านแล้วไม่เข้าใจ  ก็ขอให้เป็นหน้าที่ของท่านผู้อ่านหาโอกาสไปไต้ถามผู้ที่ปฏิบัติดู  เขาจะบอกท่านได้ หรือยังไม่หมดสงสัย จะไปไต่ถามท่านผู้แสดงเองก็ได้ ข้าพเจ้าเคยเห็นมีผู้สนใจในทางปฏิบัติไปไต่ถามท่านเนืองๆ ท่านไม่มีความรังเกียจ

มูลเหตุที่ข้าพเจ้าจะได้ไปฟังธรรมที่วัดปากน้ำนั้น  ก็เพราะเวลานั้นประเทศไทยเราอยู่ในระหว่างสงครามโลก  ในพระนครถูกเครื่องบินข้าศึกมาทิ้งระเบิดไม่หยุดหย่อน ข้าพเจ้าได้อพยพหลบภัยไปอยู่ตำบลวัดสิงห์ ข้าพเจ้าฉวยโอกาสนี้เที่ยวไปตามวัดต่างๆ  เพื่อศึกษาหาความรู้ในทางพระพุทธศาสนา  ไปหลายวัดได้ความรู้แปลกๆ กัน แต่เมื่อหันเข้าหาแนวปฎิบัติแล้ว บางท่านไม่ใคร่ขยายโจ่งแจ้ง สังเกตดูเหมือนจะปิดกัน จนในบางวัด ข้าพเจ้าไปมองเห็นหีบหนังสือเป็นหีบไม้แบนๆ  และเขียนเป็นตัวหนังสือขอมบอกไว้ข้างหน้าหีบว่า “วิปัสสนา” ข้าพเจ้าอ่านออกเพราะข้าพเจ้าเคยเรียนหนังสือขอม  ใจข้าพเจ้าอยากรู้เหลือเกินว่า ในนั้นจะมีหนังสืออะไร  แต่ไม่กล้าจะละลาบละล้วง  จึงเป็นแต่กระทบถามท่านในเรืองแนวปฏิบัติบ้างก็ไม่ได้ความ   นานๆ  เข้าพอจับเค้าได้บ้างว่าทางวิปัสสนามักจะเพ่งของขาว

วันหนึ่งข้าพเจ้าไปนั่งคุยกับหญิงผู้มีอายุคนหนึ่ง ซึ่งเป็นเพื่อนอพยพ  พักอยู่ใกล้กัน   มีชายคนหนึ่งมาพูดกับข้าพเจ้าเล่าถึงว่า   เขาเคยไปกับแม่ชีธุดงค์คนหนึ่งเคยสอนวิปัสสนาให้   ข้าพเจ้าซักถามก็เล่าว่าให้พิจารณาสังขารร่างกายเทียบกับซากศพ หญิงผู้มีอายุขัดคอขึ้นทันทีว่า อย่างนั้นเขาเรียกว่า ปลงอนิจจัง ไม่ใช่วิปัสสนา ข้าพเจ้าถามว่า วิปัสสนาเป็นอย่างไรเล่า  แกเล่าต่อไปว่า วิปัสสนาเขาต้องเรียนเห็นนรก เห็นสวรรค์ เห็นนิพพาน ทั้งต้องไปเที่ยวดูนรก สวรรค์นิพพานได้ด้วย   ข้าพเจ้างง  ชายคนนั้นก็งง เพราะถ้อยคำเช่นนี้ไม่เคยได้ยิน  แม้ข้าพเจ้าจะเคยเรียนพระปริยัติธรรมจนสอบได้ชั้น ป.ธ.6  ก็นึกได้แต่ว่าไปสวรรค์นรก ก็มีเรื่องพระมาลัยและพระโมคคัลลานะ เป็นต้น แต่ข้อว่าไปเที่ยวนิพพานได้นั้น ข้าพเจ้าหมดความคิด  ทั้งหมดความรู้ด้วย  จึงพูดอะไรต่อไปไม่ได้ หญิงคนนั้นยังท้าว่า  เอาเถอะน่า วันหลังจะเอาหนังสือของหลวงพ่อวัดปากน้ำให้ดู  เขาเรียนกันอย่างนั้น  ส่วนตัวแกว่าได้ลองบ้างเหมือนกัน  แต่ไม่ทันรู้ผลอะไร

ต่อมาวันหนึ่ง ข้าพเจ้าไปที่วัดแห่งหนึ่งในพระนคร   พบนายทหารคนหนึ่ง ชื่อหลวงจบฯ  คุยให้ฟังว่าเขาเคยมาวัดปากน้ำ  ได้ข่าวเล่าลือว่าพาไปสวรรค์นรกได้ เขา 2 คนกับภรรยาไปหา  ขอให้พาไปพบพ่อตาที่ตายไปนานแล้วว่าจะไปอยู่ที่ไหน  หลวงพ่ออิดเอื้อนแกตัดพ้อต่อว่าต่างๆ นานาว่า ถ้าไม่ท้าให้เห็นจริง  เสียงที่เล่าลือนั้นก็เป็นเรื่องไม่มีความจริง ในที่สุด แกว่า หลวงพ่ออดรนทนไม่ได้ จึงให้เรียกพระมา 1 รูป ชี 1 คน และบอกเรื่องที่หลวงจบฯ  ต้องการให้ทราบ   ทั้งพระและชีก็นั่งเข้าที่ หลวงจบฯ บอกชื่อพ่อตาให้ทราบ  สักประเดี๋ยวพระตอบว่าไม่พบ   หลวงพ่อบอกว่าขอตรวจดูบัญชีให้ถ้วนถี่   อีกประเดี๋ยวพระบอกว่าพบแล้ว ไปเกิดเป็นเทวดาอยู่ในชั้นยามา หลวงพ่อบอกให้เชิญมา และบอกแม้ชีว่าขอยืมร่างหน่อย ประเดี๋ยวบอกว่ามาแล้ว แม่ชีลืมตา หลวงพ่อก็ถามไปยังแม่ชี แม่ชีบอกว่ามาจากชั้นยามา  และบอกว่าเมื่อเป็นมนุษย์อยู่ทางวัดยายร่ม  แล้วถามว่าทำบุญอะไรจงไปเกิดเป็นเทวดา   แม่ชีนั้นตอบว่าสร้างโบสถ์ หลวงจบฯ ว่า ตอนนี้ชักตะลึง เพราะความจริงพ่อตาได้สร้างโบสถ์ไว้จริง   หลวงจบฯ ยังช่วยทำแต่ก็นานมาแล้ว  แม่ชีนี้สังเกตดูอายุยังน้อย  คะเนว่าจะเกิดไม่ทันเสียอีก  แต่ไฉนบอกถูกต้อง  แล้วหลวงพ่อซักต่อไปว่า เคยมีลูกกี่คน บอกถูกทั้งลูกผู้หญิงและลูกผู้ชาย  แล้วหลวงพ่อชี้ให้ดูหลวงจบฯ  กับภรรยา  แล้วถามว่านี่ใคร แม่ชีมองดูสักประเดี๋ยว   ตาหันตรงมาที่หลวงจบฯ ว่า นี่อ้ายแช่มใช่ไหม  หลวงจบ ฯ ว่าใช่   แล้วถามต่อไปอีกว่า  นี่นางเครือใช่ไหม ภริยาหลวงจบฯ รับว่าใช่   ที่สุดทั้งตัวหลวงจบฯ และภริยา ร้องไห้โดยคิดถึงบิดา เพราะความจริงแม่ชีนี้ไม่รู้จักชื่อหลวงจบฯ และชื่อภริยาก็ไม่รู้ หลวงพ่อก็ไม่รู้  ไฉนแม่ชีพูดถูกต้อง นี่เป็นเรื่องที่หลวงจบฯ เล่าให้ข้าพเจ้าฟังเองว่าตัวหลวงจบฯ  แต่เดิมชื่อแช่ม  แต่เป็นหลวงจบฯ มานานแล้ว ไฉนแม่ชีเอามาพูดถูก ในที่สุดหลวงจบฯ ว่าเรื่องที่พบมาเป็นอย่างนี้ จะมีเหตุผลเป็นอย่างไรก็ไม่รู้  นี่เริ่มเป็นปฐมเหตุให้ข้าพเจ้าครุ่นคิดอยู่ และเวลานั้น มีท่านพระครูองค์หนึ่งอยู่วัดประดู่มานั่งอยู่ที่นั่นพูดขึ้นว่า  เมื่อวันวิสาขะนี้มีคนโจษกันมากว่า เวลาเวียนเทียนที่วัดปากน้ำ มีคนเห็นเป็นรูปพระปฏิมาลอยอยู่  ท่านว่าท่านได้ซักถามหลายคนก็รับว่าเห็นจริง ข้าพเจ้างงอีก  เพราะคิดไม่ออกว่าอะไร เป็นแต่ข้าพเจ้าได้พูดต่อพระภิกษุที่นั่งอยู่นั้นหลายรูปว่า  เรื่องที่เราไม่รู้ไม่เห็น  ผู้อื่นเขาจะสามารถรู้เห็นได้หรือไม่ จะมีอะไรเป็นเครื่องวัด  ไม่มีใครตอบ

วันหลังข้าพเจ้าได้ไปสนทนากับแกอีก  แกส่งหนังสือให้ดู 3 เล่ม ข้าพเจ้าอ่านดูเป็นเรื่องวิธีเจริญสมาธิของหลวงพ่อวัดปากน้ำ มีภาพคนนั่งสมาธิ และบอกจุดที่ตั้งบริกรรมนิมิตไว้โดยละเอียด และมีคำอธิบายย่อๆ  ลงท้ายสุดเรื่องนิพพาน เมื่ออ่านไปความมึนงงของข้าพเจ้าทวีขึ้นอีกหลายเท่า     คิดไปต่างๆ  นานาว่า นี่อะไรกัน     ซ้ำในที่สุดว่าทำได้ตามวิธีนี้แล้ว ยังมีวิชาที่จะต้องเรียนอีกมาก ยิ่งงงใหญ่  ไม่รู้ว่าวิชาอะไร เพราะข้าพเจ้าเรียนปริยัติมาจนสอบไล่ได้ชั้น ป.ธ.6 แล้ว  ไม่ได้ความเข้าใจอย่างนี้เลย แต่ในที่สุดข้าพเจ้าได้คิดขึ้นมาว่า คนเราเขาว่ามีวิชาที่จะต้องเรียนเรื่อย ๆ  ไปจนตายไม่มีจบ ใครหยุดเรียนเมื่อใด โดยถือเสียว่าตนมีความรู้พอแล้ว  เขาว่านั่นคือคนโง่   ทางพระเรียกว่า ทิฎฐิ หากยังปล่อยให้ทิฎฐินี้ฝังแน่นอยู่ในสันดาน  ไม่ต้องสงสัยว่าจะต้องเป็นโรคโง่ไปจนตาย   สิ่งใดที่เราไม่รู้ ไม่ควรจะไปตั้งมานะทิฎฐิว่า คนอื่นก็คงไม่รู้วิเศษไปกว่าเรา สิ่งใดที่เราดีแล้วก็ไม่ควรจะไปตั้งทิฎฐิว่าไม่มีคนอื่นจะดีกว่าเรา  ซึ่งเป็นมูลเหตุให้ข้าพเจ้าต้องสืบเสาะมาหาหลวงพ่อวัดปากน้ำให้จงได้

เหตุที่ทำให้ข้าพเจ้างงดังกล่าวมาก็เพราะว่า นอกจากแนวปริยัติที่ข้าพเจ้าเคยผ่านมารวมทั้งแนวปฎิบัติที่ท่านผู้รู้ได้เขียนไว้ไนที่ต่างๆ กัน  ข้าพเจ้าก็ได้เอาใจใส่ค้นคว้าอ่านดูมามากต่อมากแล้ว  มีรูปในทำนองตำราหรือเรียกว่าเป็นแนวทางปรัชญาเป็นส่วนมาก  บางฉบับพูดทีแรกเหมือนจะเป็นแนวปฏิบัติ แต่ลงท้ายก็เป็นกล่าวตามตำราไปเสีย  คิดไปคิดมารู้สึกว่าจะเป็นแต่คนดูแผนที่เสียแล้ว  ถ้าเขาจะให้เดินไปจริงจังตามแผนที่ก็จะไปไม่รอดกระมัง  ถ้ากระนั้นก็ควรศึกษาการเดินเองดูบ้าง คงจะได้ความรู้อะไรเเปลกๆ บางฉบับก็วิพากษวิจารณ์หันเหธรรมะลงมาเทียบกับวิทยาศาสตร์ทางโลกจนรู้สึกอึดอัดใจ แต่ส่วนฉบับของหลวงพ่อวัดปากน้ำที่กล่าวมานั้น ข้าพเจ้าอ่านแล้วตันเลย ไม่ใช่เพียงอึดอัด เพราะตามที่กล่าวไว้นั้นสั้นเหลือเกินจนเห็นเป็นของแปลก ด้วยเหตุนี้ข้าพเจ้าจึงต้องมาหาให้พบท่านเจ้าของให้จงได้

วันแรกข้าพเจ้าเข้ามาหาท่านเวลาฉันเพล  เห็นมีคนนั่งล้อมรอบ ไปกราบๆ ท่านและบอกชื่อเสียงแก่ท่าน  บอกความสนใจในทางธรรม  ท่านบอกให้นั่งรออยู่นั่นก่อน  (ชี้ไปทางหลัง) ท่านก็ฉันเพลเงียบๆ  เวลานั้นก็เห็นแม่ชีคนหนึ่ง อุบาสกคนหนึ่ง มีอุบาสกคนหนึ่ง ควบคุมแนะนำให้คนเหล่านั้นนั่งสมาธิตามๆ  กันหมด  (ต่อมาได้ความว่าเป็นคนไข้ที่มาขอให้ท่านรักษา)  พอเสร็จจากการฉันเพล  ท่านก็ให้โอกาสแก่ข้าพเจ้าเข้าไปนั่งใกล้ๆ  เมื่อเริ่มสนทนาปราศรัย  ท่านก็ยกบทพุทธคุณขึ้นมาพูดเป็นข้อๆ ไป พร้อมทั้งคำแปลคำอธิบาย  หูของข้าพเจ้าฟังดูรู้สึกว่ามีรสชาติซาบซึ้งกว่าที่ข้าพเจ้าเคยได้ยินหรือเคยอ่านมาในที่ต่างๆ  นั้นมาก  ข้าพเจ้าติดใจในอรรถรสมาก   แต่นั้นมาก็พยายามไปฟังเวลาท่านลงแสดงธรรมในโบสถ์เสมอ   ท่านลงแสดงเองทุกวันพระและวันอาทิตย์  ข้าพเจ้ารู้สึกจับใจมาก  ส่วนมากแสดงหนักไปในทางปฏิบัติ  ข้าพเจ้านึกเสียดายว่าที่ท่านแสดงนั้นแสดงด้วยปากเปล่า  เราฟังแล้วก็มีแต่จะเสื่อมสูญไป    เสียดายความเหน็ดเหนื่อยที่ท่านพยายามแสดงจึงคิดหาทางขอบันทึกไว้ ท่านเห็นชอบด้วยจึงได้เริ่มลงมือบันทึก

เท่าที่ข้าพเจ้าเคยพบปะมา  พระที่เป็นฝ่ายสมถะมักไม่ใคร่แสดงธรรม  พระที่แสดงธรรมโดยมากเป็นฝ่ายปริยัติ  แต่หลวงพ่อวัดปากน้ำนี้ ไฉนจึงชอบแสดงธรรม   ได้ความว่าท่านเป็นนักปริยัติมาแต่เก่าก่อนแล้ว  ฉะนั้นสังเกตดูแนวการแสดงในเบื้องต้น แต่ละกัณฑ์ๆ ระวังบาลีมิให้คลาดเคลื่อน  และแปลเป็นข้อๆ ไปก่อน แล้วจึงจะขยายความชี้แนวปฏิบัติ  ท่านแสดงธรรมอยู่ในหลักนี้เสมอ  ไม่ใช่นึกว่าเอาตามใจชอบ ถ้าจะยกอะไรขึ้นเป็นต้องอ้างอาคตสถานที่มาแห่งธรรมเหล่านั้นประกอบด้วย

จริยาของท่าน

1. คุมภิกษุสามเณรลงทำวัตร  ไหว้พระในโบสถ์ทุกวัน  วันละ 2 เวลา คือเช้าหนหนึ่ง เย็นหนหนึ่ง และได้ให้โอวาทสั่งสอนภิกษุสามเณรทั้ง 2 เวลา
2. วันพระและวันอาทิตย์ลงแสดงธรรมในโบสถ์เองเป็นนิจ
3. ทำกิจภาวนาอยู่ในสถานที่ซึ่งจัดไว้เฉพาะเป็นกิจประจำวัน และควบคุมพระให้ไปนั่งภาวนารวมอยู่กับท่านทั้งกลางวันและกลางคืน  ส่วนพวกชีก็ให้ทำกิจภาวนาเหมือนกัน
4. ทุกวันพฤหัสบดี เวลา 14.00 น. ลงสอนการนั่งสมาธิแก่ภิกษุ สามเณร อุบาสก อุบาสิกา ที่ศาลา  ซึ่งข้าพเจ้าเคยเห็นมีภิกษุสามเณรต่างวัด อุบาสก อุบาสิกา ต่างถิ่นมาเรียนกันเป็นจำนวนมากๆ  ทุกวันพฤหัสบดี   สอบถามได้ความว่ามีผู้ไปเรียนกันมากแต่ต้นจนบัดนี้ ไม่ต่ำกว่า 4 หมื่นแล้ว  เพราะสอนมากว่า 15 ปีแล้ว
5. จัดให้มีครูสอนปริยัติในวัดนี้อีกแผนกหนึ่งด้วย

นอกจากถ้าเป็นจริงๆ แล้ว ท่านมักไม่ยอมออกจากวัด   การสวดมนต์ฉันเช้า ถ้าใครไปนิมนต์  มักจะถูกถามว่าให้พระอื่นไปแทนได้ไหม  อย่างนี้โดยมาก เพราะท่านชอบหมกมุ่นอยู แต่กิจภาวนาโดยมาก  ออกรับแขกก็เป็นเวลา ตอนเพลครั้งหนึ่งที่ไปพบได้เสมอ  ถัดจากนั้นก็เวลา 17.00 น. อีกหนหนึ่ง ออกมานั่งพักผ่อนสนทนาปราศรัย นอกจากนี้ท่านอยู่ในห้องภาวนาซึ่งเรียกว่า โรงงาน  ซึ่งใครไม่เข้าใจได้ยินคำว่าโรงงานเลยเข้าใจเป็นอื่นไปก็มี  ข้าพเจ้าเองเคยได้ยินเหมือนกันว่า หลวงพ่อมีโรงงานทำบุ้งกี๋ขาย จึงได้เลี้ยงพระได้ทั้งวัด ซึ่งเป็นเสียงอกุศล ข้าพเจ้าได้สอบถามไวยาวัจกรของท่านดูได้ความว่า  เดิมเคยมีเจ๊กมาทำบุ้งกี๋ขายอยู่หน้าวัดคราวหนึ่งจริง จึงกลายเป็นข่าวอกุศลนี้   ความจริงวัดไม่มีส่วนเกี่ยวข้องด้วยเลย

วัดนี้มีโรงครัวหุงอาหารเลี้ยงพระภิกษุสามเณรทั้งวัด   รวมทั้งแม่ชีและอุบาสก อุบาสิกา   ถ้าวันอุโบสถ พวกที่ได้รับอุโบสถก็ได้รับการเลี้ยงดูด้วย ทำมาดังนี้ 20 ปีเศษแล้ว  เช้าเลี้ยงข้าวต้ม  เพลเลี้ยงข้าวสวย  เฉพาะปีนี้มิภิกษุสามเณรที่จำพรรษา  150 รูป อุบาสกอุบาสิกา 120 คนเศษ   มักจะมีผู้เลื่อมใสศรัทธามารับเลี้ยงเนืองๆ  เช่นทำบุญวันเกิดหรืออะไรเป็นต้น  วิธีทำไม่ยาก  เอาเงินไปมอบไวยาวัจกรกำหนดวันไว้   ถึงวันก็ไปแต่ตัว  โรงครัวจัดไว้ไห้เสร็จ   และมีวิธีนำถวายเป็นแบบสังฆทานและโดยมากมักมีเทศน์ด้วย ซึ่งข้าพเจ้าเคยพบบ่อยๆ  ถ้าวันใดไม่มีเจ้าภาพ  ก็เป็นส่วนของหลวงพ่อ ข้าพเจ้าเคยสอบถามพระที่วัดนั้นว่า หลวงพ่อเห็นจะมีเงินทุนสำรองมาก ท่านบอกว่าเปล่า  ทำหมดไปก็มีมาใหม่อย่างนั้นเอง แต่ไม่ขาด การที่มีคนไข้มารักษาก็ไม่ได้เรียกร้องอะไร  ข้าพเจ้าเห็นว่าแปลกกว่าวัดทั้งหลาย  จึงนำมาเล่าสู่กันฟังไว้ในที่นี้ด้วย   ภิกษุสามเณรในวัดนี้มี 2 ประเภท  คือ นักวิปัสสนาประเภท 1 นักเรียนปริยัติประเภท 1 หลวงพ่อเลี้ยงดูทั้งนั้น การขบฉันไม่ต้องกังวล

เนื่องจากเหตุที่ว่า  ผู้ที่หุงอาหารในโรงครัวของวัดนี้ เป็นพวกอุบาสิกาและพวกปฏิบัติธรรม   ถึงแม้จะมีอุบาสกปนบ้าง แต่ก็มีอุบาสิกาเป็นส่วนมาก  จึงเป็นมูลเหตุให้ข่าวอกุศลอันนำความมัวหมองมาสู่สำนักนี้ขึ้นอีกทางหนึ่ง  ซึ่งข้าพเจ้าก็ได้ยินเข้าหูตั้งแด่ก่อนที่จะได้ไปติดต่อกับวัดนี้   แม้วันแรกที่ไปฟังลาดเลา  ก็ได้พบพระรูปหนึ่งในวัดนั้น  ท่านพูดขึ้นเองว่า  ที่วัดนี้มักมีข่าวอกุศลต่างๆ  อยู่  ถ้าได้มาเสียด้วยตนเองดังนี้ดีกว่า  ท่านไม่ได้พูดอะไรมากไปกว่านี้   ข้าพเจ้าเองก็ไม่ได้ไต่ถามในเรื่องเหล่านี้  แต่เพื่อพิสูจน์หาความจริง วันหนึ่งข้าพเจ้าไปพบชายมีอายุคนหนึ่งที่วัดสิงห์ แกพูดว่าเคยอยู่วัดปากน้ำมา 2 ปี  แต่เดี๋ยวนี้ไปอยู่ที่อื่นแล้ว  ข้าพเจ้าเห็นเป็นโอกาสจึงลองกระทบถามดูถึงข่าวอกุศลเหล่านี้  แกหัวเราะ แล้วตอบว่า  แกก็เคยได้ยินเข้าหูมามากเหมือนกัน  ข้าพเจ้าจึงถามว่า  ก็แล้ว  ความจริงเป็นอย่างไรเล่า แกว่าไม่เห็นมีวี่แววดังข่าวนั้นเลย ผมก็อยู่ที่นั่นมานาน และยังพูดต่อไปอีกว่า เรื่องอย่างนี้ถ้าเป็นความจริงแล้ว ไม่ต้องคนอื่นว่าดอก ตนของตนย่อมจะติตนเอง ที่ไหนจะทนอยู่ดูหน้าคนทั้งหลายได้ ในที่สุดแกยังท้าว่า ถ้าคุณยังไม่เคยไปก็ไปพิจารณาดูเถิด  ท่านพระครูวัดปากน้ำองค์นี้มีผิวพรรณเปล่งปลั่ง และยังกล่าวต่อไปว่า อันภิกษุที่ไม่บริสุทธิ์แล้วย่อมเศร้าหมอง พอจะดูกันออก ข้าพเจ้าถามต่อไปว่า ท่านเทศน์เป็นอย่างไรบ้าง แกตอบว่า พอฟัง   ข้าพเจ้านึกในใจว่าตานี่พูดสูงอยู่เหมือนกัน จึงต้องซักแกต่อไปว่า ที่ว่าพอฟังน่ะหมายความว่าอย่างไร   แกตอบว่า ฟังที่นี่วันหนึ่งคุ้มกับฟังที่อื่นตั้งปี

นอกจากนี้ข้าพเจ้ายังเงี่ยหูฟังอีกหลายทาง  ตลอดจนเสียงพระเถระผู้ใหญ่บางรูปในพระนครก็ไม่ติฉินประการใด  แถมบางรูปยังพูดไปถึงมูลเหตุแห่งข่าวอกุศลเหล่านี้เสียอีกว่า เกิดจากคนที่มุ่งอิจฉา และยังได้ความต่อไปจนถึงว่า พวกทื่อิจฉาเคยใช้คนมาลอบยิงเมื่อท่านไปอยู่ใหม่ๆ เพราะท่านไมใช่คนถิ่นนี้   และถึงกับร้องเรียนเป็นข่าวอกุศลต่างๆ ไปยังสมเด็จพระสังฆราชครั้งกระโน้น ถึงแก่ส่งพระไปอยู่ประจำคอยสังเกตการณ์และตำารวจก็ปลอมตัวไปสอดแนม  ในที่สุดก็ไม่ได้ความจริงตามที่กล่าววหา นี่เป็นเรื่องที่ข้าพเจ้าสืบสวนได้ความมา  จะสมควรฟังเป็นความจริงได้เพียงใดหรือไม่ แล้วแต่ท่านผู้อ้านจะพิจารณาเอาเอง  เพื่อที่จะรู้ว่าข้าพเจ้าผู้สืบสวนและเขียนข้อความเหล่านี้เป็นใคร  จึงขอบอกไว้ไห้ปรากฏในที่นี้ว่า ข้าพเจ้าชื่อพระทิพย์ปริญญา (ธูป กลัมพะสุต) ข้าพเจ้าเคยบวชเรียนมาแล้ว มีวิทยฐานะเป็นเปรียญ 6 ประโยค และตอนสุดท้ายเคยรับราชการเป็นผู้พิพากษาอยู่ในชั้นศาลอุทธรณ์ 10 ปี ทั้งนี้เพื่อเป็นแนวทางให้ผู้อ่านคิดเอาเองว่าข้าพเจ้าจะเชื่ออะไรง่ายยากเพียงใด   ข้าพเจ้าสืบได้ความจนถึงต้นตอผู้ที่แพร่ข่าวอกุศล ตลอดทั้งตัว และชื่อผู้ที่เป็นหัวเรี่ยวหัวแรงแพร่ข่าวอกุศล  ทั้งสาเหตุที่ท่านเหล่านั้นจะคิดอิจฉาด้วยทุกประการ  ออกรู้สึกสลดใจเป็นอย่างยิ่ง  แต่ฟังดูทางหลวงพ่อไม่เห็นเอาใจใส่อะไร  ไม่กล่าวขวัญถึงใครที่ข้าพเจ้าสืบได้ความดังกล่าวนั้นจากผู้อื่น

เท่าที่ข้าพเจ้าสืบสวนและสังเกตการณ์โดยใกล้ชิดมาเป็นเวลาเกือบปีแล้ว   ได้ข้อเท็จจริงพอแล้วที่จะชี้ขาดว่า ข่าวอกุศลต่างๆ  นั้น ไม่มีมูลแห่งความจริงเลย ในทางตรงกันข้าม  ข้าพเจ้าเชื่อเต็ม 100 เปอร์เซ็นต์ว่า ท่านเป็นผู้ที่บริสุทธิ์ด้วยประการทั้งปวง และมีภูมิรู้ในทางปริยัติกว้างขวาง เป็นพระธรรมกถึกชั้นเยี่ยม ทั้งเป็นผู้ปฎิบัติอย่างดีเลิศ การปฏิบัติและแนวเทศนาของท่านดำเนินตามหลักในคัมภีร์วิสุทธิมรรคทั้งสิ้น

เรื่อง  ศีล สมาธิ ปัญญา ตามคัมภีร์วิสุทธิมรรคนั้นเป็นเรื่องใหญ่ เป็นเรื่องยาก ผู้ไม่ใช่นักปฏิบัติแล้ว ยากที่จะนำมาแสดงให้แจ่มแจ้งให้เป็นผลปฏิบัติได้ แต่หลวงพ่อวัดปากน้ำแสดงได้แจ้งชัด และชี้ทางปฏิบัติให้โดยตรง จึงสมควรเทิดไว้ในฐานันดรพระธรรมกถึกชั้นเยี่ยม  ซึ่งข้าพเจ้าขอกราบแสดงความเคารพอย่างสูงต่อท่านไว้ในที่นี้ด้วย

ที่ข้าพเจ้าเอาเรื่องของวัดมาพูดโดยยืดยาวเช่นนี้ ความมุ่งหมายก็เพื่อบรรเทาบาปให้แก่ผู้แพร่ข่าวอกุศล  เพราะการกล่าวเท็จใส่ไคล้ผู้มีศีลเช่นนี้เป็นบาปหนักหนา  เพื่อว่าเขารู้ตัว จะยับยั้งกรรมอันชั่วนี้เสียได้  ข้าพเจ้าก็จะพลอยอนุโมทนา  แล้วจะมีส่วนได้บุญอันนับเนื่องในปัตตานุโมทนามัยด้วย

ท่านทั้งหลาย  การที่เราเกิดมาเป็นมนุษย์นี้ มิได้มาตัวเปล่า  ต่างมีบุญและบาปที่ทำไว้ ในอดีตติดมาทุกคน ต่างกันแต่มากบ้างน้อยบ้าง ไม่ช้าเราก็ตายดอก   อย่ามาแบกเอาบาปเพิ่มไปอีกเลย  ลาภสักการะอันหมุนลงได้เป็นราคาเงินนั้น  เป็นสมบัตินอกกายตายแล้วเอาไปไม่ได้ดอก  มันเป็นของใช้สอยประจำโลก  เราตายแล้วก็ตกเป็นของคนอื่น  เขาอาศัยใช้สอยต่อไป    ใครจะว่าเป็นของใครไม่ได้ทั้งนั้น โลกมนุษย์เป็นแหล่งกลางสำหรับอาศัยสร้างบุญ สร้างบาป  โลกนรก โลกสวรรค์เป็นเพียงโลกที่คอยรับรองผลบุญ-บาปเท่านั้น เราได้มาเกิดอยู่ในโลกอันเป็นแหล่งกลางเช่นนี้แล้ว  นับว่าเราได้มีโอกาสที่จะเพิ่มบุญผ่อนบาปให้เบาลง  ให้เบาลงกว่าที่เราแบกมาจากอดีตนั้นเถิด  อย่าเติมเข้าไปอีกเลย  ไหน ๆ เราก็ต้องตายแน่   อย่ามาหอบเอาบาปเพิ่มไปอีกเลย

อนึ่ง การอ่านหนังสือเรื่องธรรมกายนี้ ถ้าได้รู้แนวทางปฏิบัติบ้างแล้วจะเข้าใจได้แจ่มแจ้งดี เพื่อประโยชน์ดังกล่าวนี้ ข้าพเจ้าจึงเขียนบันทึกแนวสอนวิธีทำสมาธิ โดยย่อของท่านไว้ท้ายหนังสือเล่มนี้  ถ้าต้องการรู้ละเอียดต้องอ่านหนังสืออีกเล่มหนึ่ง  ซึ่งท่านเคยแจกกับผู้ไปเรียนสมาธิกับท่าน หนังสือเล่มนั้นเป็นแบบเจริญสมาธิโดยตรง  (คือที่ข้าพเจ้าใช้คำว่าตามแบบ)

แต่ว่าการเรียนสมาธินั้น ถ้าจะเอากันให้ได้ผลจริงจังแล้วต้องมีอาจารย์   จะทำสุ่มไปไม่ใคร่ได้ผล  แม้เราจะได้อ่านตำรับตำราในทางนี้ เช่น วิสุทธิมรรค เป็นต้น ถ้าไม่มีอาจารย์แนะนำวิธีปฏิบัติอีกชั้นหนึ่งแล้ว  ก็ยากที่จะปฏิบัติให้ได้ผล  เพราะมีรายละเอียดปลีกย่อยที่อาจารย์จะพึงแนะนำอีกมากหลาย

สมาธิเป็นยอดคำสอนในพระพุทธศาสนา ที่ว่ายอดนี้หมายความว่าเป็นหลักสำคัญยิ่ง  ในจำพวกคุณธรรม 3 ประการ คือ ศีล สมาธิ ปัญญานั้น   ศีลเป็นส่วนประกอบ คือ เป็นเพียงเหตุที่จะให้ดำเนินไปสู่สมาธิ  ส่วนปัญญานั้นเป็นผลของสมาธิ  จุดมุ่งหมายสำคัญจึงอยู่ที่สมาธิตัวกลางซึ่งต้องทำให้เกิดให้มีขึ้น   ดังมีบาลีในวิสุทธิมรรคยืนยันว่า นตฺถิ ฌาน อปญฺญสฺส นตฺถิ ปญฺญา อฌายิโน ซึ่งแปลความว่า ฌานย่อมไม่มีแก่ผู้ไร้ปัญญา ปัญญาย่อมไม่มีแก่ผู้ไม่มีฌาน  และอานิสงส์ของสมาธินั้นก็มีอยู่ว่า บุคคลผู้ได้สมาธิแล้วย่อมได้รับอานิสงส์ 5 ประการ คือ 1) ความสุขในปัจจุบัน 2) วิปัสสนาปัญญา  3)  ฌาน  4) ภพอันวิเศษ  5) นิโรธ   ฉะนั้น  สมาธิจึงเป็นเรื่องที่เราควรสนใจ

เท่าที่ข้าพเจ้าได้ฟังมา วิธีปฎิบัติของหลวงพ่อวัดปากน้ำ มีผู้กล่าวออกความเห็นกันไปหลายอย่างต่างๆ  กัน  พวกหนึ่งว่า  เป็นฌานโลกีย์ พวกหนึ่งว่า ติดรูป บางพวกว่า ติดนรกสวรรค์   แต่อีกพวกหนึ่งว่า ท่านเลยเถิดไปถึงนิพพาน ซึ่งมองไม่เห็น

ข้าพเจ้าเคยนำวาทะเหล่านี้ ไปสนทนากับผู้ปฎิบัติในสำนักหลวงพ่อวัดปากน้ำแล้ว  เขาตอบขบขันเหมือนกัน   เขาว่าที่ว่าติดรูปนั้นดีนะ ให้มันรู้ว่าติดรูปเถอะ จะได้มีโอกาสแกะรูปออก  แต่ข้อสำคัญว่าเราไม่รู้ว่าติดรูปนี่ซิ  เมื่อไม่รู้ว่าติดเราก็ไม่รู้จักรูป  เมื่อเราไม่รู้ว่าติด  เราก็ไม่ได้แกะ  เมื่อเราไม่แกะมันจะหลุดได้อย่างไร เหมือนของโสโครกติดหลังเสื้อที่เราสวมอยู  เมื่อเราไม่รู้ว่ามันติดเราก็ไม่พยายามเอาออก แล้วมันจะไปไหน  ฟังดูก็แยบคายดี

แต่สำหรับความเห็นข้าพเจ้านั้น  เห็นควรรวมวาทะที่ว่าติดรูปกับวาทะที่ว่าเป็นฌานโลกีย์ รวมวินิจฉัยเสียเป็นข้อเดียว  เพราะตามที่ว่านี้คงหมายถึงรูปฌาน เมื่อเช่นนั้นทางที่จะปลดเปลื้องความสงสัยของเจ้าของวาทะเหล่านี้ก็ง่ายขึ้น   สมเด็จพระบรมศาสดาก่อนที่จะได้ตรัสรู้นั้น พระองค์ผ่านรูปฌาน อรูปฌานหรือเปล่า ข้อนี้จะต้องรับกันว่าผ่าน ก็เมื่อเช่นนี้  ใครจะปฏิเสธได้หรือว่า โลกิยฌานนั้นจะไม่เป็นอุปการแก่พระองค์ในการตรัสรู้อนุตรสัมมาสัมโพธิญาณ ความข้อนี้ข้าพเจ้าเคยนำไปสนทนาวิสาสะกับพระเถระบางรูป ซึ่งฝักใฝ่ทั้งปริยัติและปฏิบัติ  ท่านได้กล่าวอุปมาให้ฟังว่า  การข้ามแม่น้ำหรือมหาสมุทร  ถ้าไม่ใช้เรือหรือเครื่องบินเป็นพาหนะแล้ว  มันจะข้ามไปได้อย่างไร ในที่สุด ท่านยืนยันว่าฌานโลกีย์นั้นแหละ ยังพระองค์ให้ข้ามถึงซึ่งฝั่งโลกุตร  เมื่อนำเอาบาลีข้างต้นมาประกอบการวินิจฉัย  ความข้อนี้จะแจ่มใสยิ่งขึ้น  เพราะคำว่า นัตถิปัญญา อฌายิโน)  นั้นเป็นหลักอยู่ซึ่งแปลได้ความอยู่ชัด ๆ  ว่า ปัญญาย่อมไม่มี แก ผู้ไม่มีฌาน ดังนี้ เราจะไปยกวาทะ ติฌานโลกีย์อย่างไรกัน   

อันวาทะที่ว่าติดนรกสวรรค์นั้น ข้อนี้น่าเห็นใจผู้สงสัย เธอคงจะไม่ได้มีโอกาสไปฟังการแสดงธรรมของหลวงพ่อวัดปากน้ำเสียเลย   เธอคงจะไป ฟังหางเสียงของบางคนที่ฟังไม่ได้ศัพท์ จับเอาไปกระเดียดเข้าแล้ว  เพราะการแสดงธรรมนั้น เมื่อพูดถึงเรื่องบาปบุญคุณโทษก็ต้องอ้างเรื่องนรกสวรรค์ท่านมีอะไรพิสูจน์แล้วหรือว่านรกสวรรค์ไม่มี ท่านมีปัญญาพอแล้วหรือว่า นรกสวรรค์นั้นไม่มีผู้รู้เห็น ท่านได้เคยสนใจอ่านวิสุทธิมรรคบ้างหรือเปล่า  ท่านเคยสนใจในคําว่า ปัจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญญูหิ ดีแล้วหรือ ว่ากินความเพียงไร หรือตัวท่านมีภูมิปัญญาเหนือพระคันถรจนาจารย์เหล่านั้น  ขอจงใคร่ครวญเอาเอง  

ส่วนวาทะที่ว่าเลยเถิดไปถึงนิพพานนั้น ข้าพเจ้าจะขอพูดแต่โดยย่อ เพราะถ้าจะพูดกันกว้างขวางแล้ว  จะเกินหน้ากระดาษหนังสือนี้ จะต้องเป็นอีกเล็มหนึ่งต่างหาก  

ท่านคงจะได้อ่านคำถวายวิสัชนาของพระเถรานุเถระ  18 ความเห็นที่พิมพ์แจกกันแพร่หลายอยู่แล้ว ในหนังสือนั้น พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีพระราชปุจฉาถึงเรื่อง  “นิพพาน” ว่าคืออะไร พระเถรานุเถระ 18 รูปถวายความเห็นด้วยโวหารต่างๆ  กัน แต่ในที่สุดมีรูปหนึ่งถวายวิสัชนาหลักแหลม โดยกล่าวว่า แปลคำว่านิพพานนั้นไม่ยาก ข้อยากอยู่ ที่ทำให้แจ้ง ท่านพูดทิ้งไว้เท่านั้นเอง ขอให้เรามาคิดกันดูทีหรือ ทำให้แจ้ง หมายความว่ากระไร  นี่ก็จะเห็นได้แล้วว่า เรื่องนิพพานนั้นเป็นของยากหรือง่าย คนซึ่งมีปัญญาอย่างสามัญจะพูดได้ไหม เราก็ต้องรู้ตัวดีว่าไม่สามารถเพราะเป็นวิสัยของมรรคญาณ และการบำเพ็ญให้บรรลุมรรคญาณนั้นทำกันอย่างไร เรารู้ไหม ถ้าเราไม่รู้ จะแปลว่าคนอื่นก็ไม่รู้เหมือนกับเรากระนั้นหรือ สิ่งที่เราก็ไม่รู้ สมควรหรือที่เราจะยกวาทะกล่าวถึงผู้อื่น ในที่สุดข้าพเจ้าเห็นว่า ทางที่ดีที่สุดเราควรปฏิบัติตัวของเราเองให้รุดหน้าไปตามแนวปฏิบัติ  ดีกว่าจะมามัววิจารณ์ผู้อื่น อย่าลืมคำว่า สันทิฎฐิโก อกาลิโก เอหิปัสสิโก โอปนยิโก ปัจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญญูหิ 

การแสดงธรรมของหลวงพ่อวัดปากน้ำนั้น   ตามที่ข้าพเจ้าได้ฟังมาอยู่ในเรื่องทาน ศีล ภาวนา นรก สวรรค์นิพพาน แต่โดยมากหนักไปในทางปรมัตถ์ เวลานี้กำลังแสดงพระอภิธรรมว่าด้วยมหาปัฏฐาน อนันตนัยเรียงลำดับบทมาติกาวันพระที่แล้วมา ถึงบทอินทริยปัจจโยแล้ว

ในที่สุดนี้ขออานุภาพพระรัตนตรัย จงคุ้มครองรักษาท่านผู้ประพฤติธรรมทั้งหลายให้มีความสุขทั่วกัน  เทอญ

พระทิพย์ปริญญา
บ้านเลขที่ 116  ถนนสูริวงศ์ พระนคร
13  กันยายน 2489

---

* คำนำในการพิมพ์หนังสือเรื่อง “ธรรมกาย” โดย พระทิพย์ปริญญา (ธูป กลัมพะสุต ป.ธ.6)

Comments

comments